دستگاه حرکتی

تمام موجودات زنده و همینطور انسان برای حرکت نیاز به دستگاه حرکتی دارند.در انسان دستگاه حرکتی که مجموعه از اندام ها و بافت های مختلف است و باعث می شود بدن حرکت کند شامل دو بخش اساسی است :

1.       اسکلت داخلی بدن

2.       ماهیچه ها

اسکلت داخلی بدن نیز از اجزای زیر تشکیل شده است :

1.       استخوان ها

2.       غضروف

3.       مفصل ها

4.       و ...

تمام موجودات زنده و همینطور انسان برای حرکت نیاز به دستگاه حرکتی دارند.در انسان دستگاه حرکتی که مجموعه از اندام ها و بافت های مختلف است و باعث می شود بدن حرکت کند شامل دو بخش اساسی است :

1.       اسکلت داخلی بدن

2.       ماهیچه ها

اسکلت داخلی بدن نیز از اجزای زیر تشکیل شده است :

1.       استخوان ها

2.       غضروف

3.       مفصل ها

4.       و ...

  ماهیچه ها عوامل اصلی حرکتند که با انبساط ها و انقباض های پی در پی خود باعث به حرکت در آمدن استخوان ها و در نتیجه بدن می شوند. استخوان ها تکیه گاه های ماهیچه ها هستند همچنین استخوان ها در ساخت گلبول قرمز خون نقش مهمی را ایفا می کنند.

استخوان ها

اسکلت داخلی بدن که یکی از ارکان مهم حرکت است از 206 استخوان تشکیل شده است. استخوان ها از نظر شکل و اندازه بسیار متفاوت می باشند ولی به طور کلی آن ها را در 5 گروه اصلی می توان تقسیم بندی کرد :

1.       استخوان های دراز :استخوان های ذراز، از یک تنه ی تقریبا استوانه ای با یک قسمت پهن در دو انتها تشکیل شده اند. این گروه از استخوان ها بیشتر استخوان های اندام های فوقانی و تحتانی را در بر می گیرند.

2.       استخوان های کوتاه :این استخوان ها از نظر شکل تفاوت های زیادی با هم دارند ولی به طور کلی می توان آن ها را به شکل مکعب در نظر گرفت. این گروه از استخوان ها نیز بخش های دیگری از استخوان های دست و پا را در بر می گیرند.

3.       استخوان های پهن:استخوانهای پهن در مقایسه با قطرشان سطح پهن دارند و شامل استخوانهای سقف جمجمه و دنده‌ها می‌باشند.

4.       استخوان های نامنظم :استخوان های نامنظم از نظر شکل تفاوت های زیادی باهم دارند و در هیچکدام از گروه های فوق قرار نمی‌گیرند و شامل استخوان هایی می‌شوند که ستون فقرات و بعضی از استخوان های جمجمه را تشکیل می‌دهند.

5.       استخوانهای سزامویید (کنجدی): این استخوان ها در تاندونهای نزدیک مفاصل ظاهر می‌شوند. مهمترین استخوان این گروه ، استخون کشکک زانو می‌باشد.

استخوان بافتی همبندی است که از سخت ترین بافت های بدن انسان به شمار می رود. استخوان یک اندام زنده است که از دوران جنینی شروع به رشد می کند.استخوان های بدن در ابتدای جنینی غضروف بودند و در ادامه با جذب کلسیم و فسفر به استخوان تبدیل شده اند.استخوانی شدن تا 20 سالگی ادامه پیدا می کند در مدت جنینی تا 20 سالگی هم رشد طولی وجود داشته و هم رشد قطری وترمیم اما بعد از 20 سالگی رشد طولی استخوان ها متوقف شده و فقط رشد قطری و ترمیم در صورت شکستگی ادامه پیدا می کند.استخوان از دو قسمت مهم ساخته شده است :

1.       ماده ی زمینه

2.       سلول استخوانی

سلول های استخوانی در ماده ی زمینه ی استخوان پراکنده و پخش شده اند.ماده ی زمینه ی استخوان از فسفر و کلسیم و رشته های پرو تئینی درازی ساخته شده است.کلسیم و فسفر در این ماده باعث مقاومت استخوان در برابرفشار و مستحکم شدن استخوان می شوند و همچنین رشته های پروتئینی نیز باعث مقاومت در برابر ضربه هایی می شوند که نیروی حاصل از ضربه به یک نقطه وارد می شود .                                                        استخوان ها از نظر نوع بافت به دو نوع تقسیم می شوند :

1.       استخوان های متراکم :این نوع از استخوان ها با چشم معمولی و غیر مسلح ، به صورت بافتی متراکم و بی شکل دیده می‌شود، و لایه خارجی استخوان ها را تشکیل می‌دهد. موقعی که استخوان متراکم زیر میکروسکوب مورد بررسی قرار می‌گیرد، واحدهایی با آرایش منظم مشاهده می‌شوند که سیستم هاورس نام دارد. سیستم هاورس از قسمتهای ریز تشکیل شده‌است :

الف) یک حفره مرکزی (مجرای هاورس) که محتوی اعصاب و عروق است.

ب) دوایر متحدالمرکز استخوانی( لاملا) که حفره مرکزی را احاطه کرده‌اند. 

ج) لاکونا به فضاهای بین لاملا که محتوی سلولهای استخوانی هستند گفته می‌شود.

د) کانالیکول ها ، مجاری باریکی هستند که لاملا از آن عبور کرده و به لاکوما وصل می‌شوند. از میان همین مجاری است که مواد غذایی بوسیله رگها به داخل مجرای هاورس پخش می‌شوند.

گرچه استخوان متراکم با چشم معمولی بی شکل به نظر می آید ملی می توان فضا هایی را در آن مشاهده کر که تفاوت عمده ی میان استخوان های متراکم و اسفنجی در اندازه همین فضا ها است. در تنه استخوان دراز ، یک لایه خارجی ضخیم از نوع استخوان متراکم وجود دارد. در صورتی که در یک استخوان نامنظم و یا کوتاه لایه متراکم استخوان نسبتا نازک است.

2.       استخوان اسفتجی : این نوع از استخوان ها از رشته‌های استخوانی به نام ترابکولا که فضای ما بین آنها توسط چشم معمولی قابل روئیت است تشکیل شده است. استخوان اسفنجی دارای لاملاهایی است که از نظر ساختمان شبیه به لاملاهای استخوان متراکم هستند با این تفاوت که فضاهای موجود در استخوان اسفنجی بزرگتر بوده و سیستم‌های هاورس فقط در ترابکولهای بزرگ دیده می‌شوند. استخوان اسفنجی مواد غذایی خود را از رگهای اطراف دریافت می‌کند.

استخوا ها و اسکلت داخلی در بدن مسئولیت هایی دارند این مسئولیت ها عبارتند از:

·        استخوان ها چهارچوب نگهدارنده بدن هستند که به بدن شکل و فرم خاصی می دهند و به منزله تکیه‌گاهی برای تحمل وزن بدن می‌باشد.

·        استخوان ها  اهرم و تکیه گاه هایی هستند که ماهیچه‌ها برای ایجاد حرکت ، فشار خود را بر آن ها اعمال می‌کنند.

·        استخوان ها از قسمت های حساس و حیاتی بدن مانند مغز و قلب حفاظت می کنند مانند استخوان جمجمه که از مغز محافظت می کند.

·        در مغز بعضی از استخوان ها مانند دنده ها،جمجمه،جناغ و لگن گلبول قرمزخون ساخته می شود.

·        استخوان ها سرعت لازم برای حرکت مناسب بدن را تامین می کنند.

 اسکلت داخلی بدن انسان از 206 استخوان تشکیل شده اند که برای سهولت در بررسی این استخوان ها آن ها را به سه بخش زیر تقسیم می کنند :

1.       فوقانی(سر)

2.        میانی

3.       تحتانی

استخوان های فوقانی(سر) عموما از نوع استخوان های پهن هستند و شامل مجموع استخوان های جمجمه و صورت هستند،استخوان های میانی شامل ستون فقرات، قفسه ی سینه، جناغ، ترقوه و دست می باشند و همچنین استخوان های تحتانی شامل لگن و پا هستند.

1.                     استخوان های فوقانی : اسکلت استخوانی سر و صورت را در مجموع جمجمه (Skull)می‌گویند که مغز درون آن قرار گرفته است.جمجمه بدون در نظر گرفتن استخوان متحرک فک تحتانی ، کرانیوم نامیده می‌شود. کرانیوم از دو بخش تشکیل شده است : جمجمه ی مغزی که بخشی از جمجمه است که وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد. و قسمت دوم استخوان های صورت هستند که در جلو و پایین جعبه مغزی وجود دارند و اسکلت صورت را می‌سازند.  استخوان های جمجمه ی مغزی 8 عدد هستند 4 عدد فرد و میانی و 2 عدد زوج و طرفی هستند. استخوان های صورت 14 عدد هستند که 6 عدد زوج و 2 عدد فرد هستند.در مجموع 22 عدد استخوان ، جمجمه را تشکیل می‌دهند. در ضخامت برخی از استخوانهای سر و صورت حفرهای تو خالی هوایی ای به نام سینوس وجود دارند که به حفره ی بینی مرتبط هستند. غیر از مفصل گیجگاهی فکی که تنها مفصل متحرک جمجمه است بقیه استخوانها از طریق مفاصل ثابت به یکدیگر متصل هستند.استخوان های فوقانی(سر)(22عدد) شامل موارد زیر می باشند :

الف) جمجمه ی مغزی (جعبه ی مغزی) : (8عدد)

·                    استخوان های فرد :

·        استخوان پیشانی(1عدد) : این استخوان دارای یک صفحه افقی و یک صفحه عمودی است. بخش عمودی  پیشانی و جدار قدامی کاسه سر را می‌سازد. بخش افقی این استخوان در تشکیل حفره مغزی قدامی و بخش برونی آن در تشکیل سقف کاسه چشم شرکت می‌کند.

·        استخوان پس سری(1عدد) : این استخوان در پشت و زیر جمجمه قرار دارد و دارای سوراخی بیضوی شکل است که از طریق آن مغز به نخاع وصل می شود.این استخوان قسمت پایینی سقف و قاعده جمجمه را تشکیل می‌دهد.این استخوان دارای یک صدف است که 4 عددحفره دارد، دو حفره پایینی با نیمکره‌های مخچه مجاور بوده و دو حفره بالایی با نیمکره‌های مغز مجاور هستند.

·        استخوان پرویزنی(1عدد) : این استخوان در پشت و بالای حفره های بینی وجود دارد. همچنین دارای یک صفحه سوراخدار به نام صفحه غربالی ، یک تیغه عمودی و دو توده طرفی است . صفحه غربالی بخشی از سقف حفره بینی را می‌سازد، توده‌های طرفی در تشکیل جدار خارجی حفره بینی و جدار داخلی حفره کاسه چشمی شرکت دارند.

·        استخوان پروانه ای(1عدد) : این استخوان در قاعده جمجمه قرار داشته و در تشکیل حفره مغزی قدامی، میانی و خلفی شرکت دارد.

·                    استخوان های زوج :

·        استخوان آهیانه(2عدد) : این استخوان ها در طرف بالای جمجمه وجود دارند و قسمتهای طرفی و سقف جمجمه را می‌سازند. این استخوانها که با یکدیگر مفصل شده‌اند، در جلو با استخوان پیشانی و در عقب با استخوان پس‌سری ، مفصل می‌گردند.

·        استخوان گیج گاهی(2عدد) این استخوان ها در طرفین جمجمه قرار دارند و در تشکیل قسمت جدار طرفی و قاعده کاسه سر شرکت می‌کنند.همچنین دستگاه شنوایی - تعادلی بدن در ضخامت آن قرار دارد.

ب) صورت(چهره):(14عدد) استخوان های صورت 14 عدد است که 13 عدد آن چسبیده به جمجمه مغزی و بی حرکت است و تنها استخوان آرواره ی تحتانی است که متحرک است.

·                    استخوان های فرد :

·      استخوان تیغه بینی(1عدد) : این استخوان،استخوانی نازک ، پهن و ذوزنقه ای شکل است که قسمت خلفی دیواره میانی بینی را تشکیل می‌دهد. نیمه فوقانی کنار قدامی آن با تیغه عمودی اتموئید (پرویزنی) و نیمه تحتانی آن با غضروف تیغه بینی مفصل می‌شود. کنار خلفی آن آزاد بوده و سوراخهای خلفی بینی را از هم جدا می‌کند.

·      استخوان فک تحتانی(1عدد) : بزرگترین و قویترین استخوان صورت، استخوان فک تحتانی است که به تنهایی آرواره تحتانی را می‌سازد و با استخوان های گیجگاهی مفصل می‌شود. دارای تنه نعل اسبی شکل و دو شاخه می‌باشد و در کنار فوقانی تنه ی آن حفره هایی برای دندان ها وجود دارد.همچنین مهمترین زایده آن زایده کوندیلار است که از طریق یک دیسک غضروفی متحرک با استخوان گیجگاهی مفصل شده و تنها مفصل متحرک جمجمه را ایجاد می‌کند.

·                    استخوان های زوج :

·        استخوانهای فک فوقانی(2عدد) : این دو استخوان وقتی با یکدیگر مفصل می‌شوند آرواره فوقانی را تشکیل می‌دهند. هر یک از این استخوان ها در تشکیل حفره های بینی، دهان و کف کاسه چشم شرکت دارد. این دو استخوان دارای یک تنه هستند که بزرگترین سینوس صورت را دربرمی‌گیرد و دهانه آن به حفره بینی باز می‌شود. این استخوان ها دارای 4 زایده هستند که مهمترین آنها ، زایده کامی است که سطح فوقانی آن قسمت اعظم کف حفره بینی را می‌سازد، سطح تحتانی در تشکیل سقف دهان و قسمت قدامی آن در تشکیل کام سفت شرکت دارد.

·        استخوان های کامی(2عدد) : این دو استخوان در بخش خلفی حفره بینی و در عقب فک فوقانی قرار دارند. هر یک از آن ها نیز در تشکیل جداره خارجی و کف حفره بینی ، سقف دهان و کف کاسه چشم شرکت دارد.

·        استخوان های گونه(2عدد) : این دو استخوان در طرفین صورت قرار دارند و برآمدگی گونه را می‌سازند. هر یک از این استخوان ها در تشکیل جدار خارجی چشم و برجستگی گونه‌ای، شرکت می‌کنند.

·        استخوان های اشکی(2عدد) : کوچکترین و خرد شونده‌ترین استخوانهای جمجمه می‌باشند. این استخوان در تشکیل قسمتی از جدار داخلی کاسه چشم و جدار خارجی حفره بینی شرکت دارد. در بخش قدامی از سطح خارجی آن یک ناودان عمودی وجود دارد که جایگاه کیسه اشکی است.

·        استخوان های بینی(3عدد) : سه استخوان کوچک و تقریبا چهار گوش هستند. از نظر شکل و اندازه در افراد مختلف متفاوت‌اند. اتصال استخوانهای بینی بهم پل بینی را می‌سازد.

2.                   میانی :

الف) قفسه ی سینه(Rib cage) : قفسه سینه یک محفظه استوانه ای قابل ارتجاع است که به شکل مخروط ناقص بوده و جایگاه قرار گیری قلب ، ریه‌ها ، مری و نای می‌باشد و از مهره‌ها ، دنده‌ها و جناغ سینه ، تشکیل شده است.

·      دنده ها (Ribs)(24عدد) : تعداد 12 جفت (24 عدد) دنده در ساختار قفسه سینه شرکت دارند. انتهای دنده ها از پشت به ستون فقرات و مهره ها وصل شده و از جلو به غیر از دو جفت از آن ها بقیه به استخوان جناغ وصل می شوند. در هفت جفت اول دنده ها اتصال آن ها به استخوان جناغ توسط غضروف انجام می گیرد،به هفت جفت اول دنده ها،دنده های حقیقی(True ribs)  می گویند.
سه زوج دنده بعدی یعنی شماره‌های 8،9 و 10 با کمک غضروف به دنده بالاتر متصل می‌شوند، و سپس توسط غضروف تمام این سه جفت دنده به استخوان جناغ وصل می شوند.به این سه جفت دنده،دنده های کاذب(floating ribs) می گویند.دو جفت دنده ی بعدی به دلیل حرکت پرده ی دیافراگم آزاد هستند به این معنی که فقط از پشت به ستون فقرات وصل شده اند و از جلو آزاد هستند،به این دو جفت دنده ی آخر دنده های آزاد(Free ribs)می گویند.

·      ستون مهره یا ستون فقرات(Back bone)،(spine)(26عدد) : ستون فقرات محور اصلی و مرکزی بدن را تشکیل می دهد و همچنین از درون آن نخاع که یکی از مهمترین اجزا سیستم عصبی بدن است،عبور می کند.در کودکان تعداد مهره‌های ستون مهره‌ها ، 33 عدد است که در بالغین پنج تای ما قبل آخر بهم جوش خورده و استخوان خاجی(Sacrum) را تشکیل می‌دهند و 4 تا مهره آخر بهم جوش خورده و استخوان دنبالچه(coccyx) را به وجود می آورند. بنابراین تعداد مهره‌ها در افراد بالغ به 26 قطعه کاهش می یابد. به غیر از دو مهره ی خاجی و دنبالچه ،24 مهره ی دیگر را مهره های آزاد می گویند.
از 24 مهره آزاد ، 7 عدد مهره‌های گردن (cervical spine) ، 12 عدد مهره‌های پشتی (Thoracic spine) و 5 عدد مهره‌های کمر(Lumbar spine) را تشکیل می‌دهند. مهره‌هایی که در ساختار قفسه سینه شرکت دارند، 12 عدد مهره‌های پشتی هستند. مهره‌ها دارای شکل مشابهی هستند، تنه مهره که در جلو واقع شده ، استوانه‌ای شکل است. قوس مهره در عقب قرار دارد و با تنه ی مهره تشکیل سوراخ مهره را می‌دهد. مجموع سوراخهای مهره‌ای ، مجرای مهره‌ای نامیده می‌شود که در آن نخاع جای دارد.

·        استخوان کتف(Scapula)(در مجموع دو عدد) : کتف در آناتومی بدن انسان، نام استخوانی سه گوش و صاف در اندام میانی است. استخوان کتف به ترقوه و استخوان بازو، مفصل می شود.این استخوان دارای سه کنار، سه زاویه، سه زائده و دو سطح است. در سطح خلفی (عقبی) یک خار برجسته وجود دارد که آن را به دو قسمت سوپرااسپاینوس و اینفرااسپاینوس تقسیم می‌کند. برخلاف سطح خلفی، سطح دنده‌ای (جلویی) ویژگی خاصی ندارد و یک حفره ساب‌اسکاپولار مقعر و کم عمق است که چند برجستگی خط مانند مایل بر روی آن وجود دارد.از زوائد مهم این استخوان می‌توان به آکرومیون، خار و کوراکوئید اشاره کرد. همچنین تکمه‌های اینفراگلنوئید، سوپراگلنوئید و بریدگی سوپرااسکاپولار و اسپینوگلنوئید بر روی این استخوان قرار دارند.

·      استخوان شانه(در مجموع دو دست،2عدد) : این استخوان شامل دو استخوان کوچکتر است. یکی ترقوه در جلو که از یک طرف به جناغ و از طرف دیگر به کتف مربوط است و دیگری کتف در پشت ترقوه. کتف استخوان پهن و نازکی است که شکل مثلث دارد.

·      استخوان بازو(Humerus) (در مجموع 2عدد) : استخوان بازو استخوانی است دراز و از بالا در سوراخ کتف مفصل می‌شود و از پایین با استخوانهای ساعد ارتباط دارد .

 ·        استخوان های ساعد(در مجموع دو دست 4عدد) : استخوانهای ساعد  شامل زند زبرین(Ulna) و زند زیرین(Radius) است.زند زیرین ، زایده‌ای به نام آرنج(Elbow) دارد که با استخوان بازو مفصل می‌شود ولی زند زبرین از پایین به مچ مفصل می‌شود.

·      استخوان های مچ دست (Wrist)(در مجموع دو دست16عدد) : استخوان های مچ هر دست شامل هشت استخوان کوتاه و کوچک هستند. این استخوان های کوچک در دو ردیف قرار دارند.

·      استخوان های کف دست (در مجموع دو دست 10عدد) : استخوان های کف هر دست شامل پنج استخوان نسبتا دراز است که از یک طرف با مچ مفصل می‌شود و از طرف دیگر با انگشتان.

·      استخوان های انگشتان دست (در مجموع دو دست 28عدد) : انگشتان دست هر یک سه بند دارد، جز شست که دارای دو بند است.

 3.       تحتانی :

الف) استخوان لگن(Hip)(2عدد نیم لگن) : استخوان لگن،استخوانی است که از چسبیدن سه استخوان جنینی به نام استخوانهای تهی‌گاهی،شرم‌گاهی و نشیمن‌گاهی بوجود آمده است. از مجموع دو نیم‌لگن و استخوان خاجی فضایی بوجود می‌آید که به آن لگن خاصره می‌گویند.

  ب)پا ها(Legs)(استخوان های هر پا 30عدد و در مجموع دو پا 60عدد) : پا ها از استخوان بزرگ ران،استخوان کشکک زانو،دو استخوان ساق پا،مچ پا،کف پا و انگشتان پا.

·      ران(Femur)(در مجموع دو پا 2عدد) : استخوان ران درازترین استخوان در بدن انسان و در عین حال حجیم‌ترین و قوی‌ترین استخوان نیز هست.استخوان ران انسان به طور میانگین ۴۸ سانتیمتر درازا و2.34 سانتیمتر قطر دارد و می‌تواند تا ۳۰ برابر وزن یک انسان بالغ را تحمل کند. سر برجسته ی استخوان ران در گودی نیم لگن فرو می رود و در آن می‌چرخد،سر دیگر آن نیز دو برجستگی و یک شیار دارد. در مقابل شیار ، استخوان کوچک پهنی به نام کشکک جای دارد.

·      استخوان های ساق پا(Tibia،Fibula)(در هر پا 2عدد و در مجموع 4عدد) : استخوانهای ساق ، شامل درشت نی(Tibia) و نازک نی(Fibula) است. درشت نی از بالا با ران و از پایین با استخوانهای مچ پا مفصل می‌شود. قوزک داخلی پا ، سر درشت نی است. نازک نی از بالا به درشت نی تکیه می‌کند و از پایین ، قوزک خارجی پا را می‌سازد.

·      استخوان های مچ پا(Ankle)(در هر پا 7عدد و در مجموع دو پا 14 عدد) : مچ پا ، 7 استخوان دارد که بزرگترین آنها پاشنه پا(Calcanelis) را بوجود می‌آورد. استخوانهای مچ به جز پاشنه و استخوانهای کف به صورت قوسی قرار گرفته‌اند و کاملا به زمین تکیه نمی‌کنند.

·      استخوان های کف پا(در هر پا 5عدد و در مجموع دو پا 10عدد) : کف پا ، شامل پنج استخوان است.

·      انگشتان پا(در هر پا 14عدد و در مجموع دو پا 28عدد) : انگشتان پا هر یک شامل سه بند هستند به جز شست پا که دو بند دارد. استخوانهای انگشتان پا کوچکتر از استخوانهای انگشتان دست هستند و تحرک مختصری دارند.

صافی کف پا : صافی کف پا نیز یکی از ناهنجاری‌ های شایع پا است که در مراحل اولیه با خستگی زودرس و درد ساق پا هنگام فعالیت و در سنین بالاتر با تغییر شکل پا و انگشتان و انحراف ساق پاها به خارج و درد زانو و کمر ، باعث کاهش فعالیت شخص در سنین جوانی می‌ شود. تشخیص به موقع این عارضه و اصلاح نسبی آن با کفی‌ ها و کفش ‌های طبی می ‌تواند تا حد زیادی از این عارضه ‌ها جلوگیری کند. 

مفصل ها(Joints)

به طور کلی محل اتصال دو استخوان به یکدیگر را مفصل می نامند. شاید به نظر شما مفصل قسمت چندان مهمی از بدن انسان نباشد، ولی اصول علمی بسیار دقیقی در آن رعایت شده است.همچنین مفاصل یکی از مهمترین رکن های اسکلت داخلی و دستگاه حرکتی بدن هستند. اگر یک قهرمان وزنه برداری می تواند دویست کیلوگرم وزنه را روی دستش نگه دارد و هشت تکه استخوان مچ دست او از هم جدا نشود، به دلیل ارتباط محکم این استخوانها در سطوح مفصلی است، و اگر فوتبالیستی با سرعت روی پاهای خود می دود و در حین دویدن با پا محکم به توپ ضربه می زند و استخوانهایش از هم جدا نمی شوند، علتش وضعیت عالی مفصلهای پا است.مفصلها انواع مختلف دارند، اما به طور کلی می توان آنها را به سه دسته تقسیم کرد:

1.       مفصل های ثابت و غیر متحرک : در این نوع مفاصل دو استخوان مفصل شده در کنار همدیگر حرکتی ندارن و بوسیله ی بافت های پیوندی و محکم و یا استخوان به هم وصل شده اند به صورتی که نمی توانند در کنار هم حرکت کنند. همچنین در این نوع مفصل ها بین دو استخوان، حفره مفصلی وجود ندارد.یکی از مفاصل مهم ثابت بدن،مفصل های جمجمه هستند که استخوان های آهیانه ای،پیشانی،گیج گاهی و ... را به هم وصل می کنند.

2.       مفصل های نیمه متحرک : مفصل های نیمه متحرک دارای ساختمانی ساده هستند که در آن به دو یا چند استخوان بوسیله ی غضروف مفصل شده اند.در این نوع مفاصل نه دو یا چند استخوان کاملا ثابت هستند و نه اینکه کاملا متحرک،بلکه استخوان ها در این نوع مفاصل حرکت مختصری را نسبت به هم دارا هستند.برای مثال مفص بین دنده ها و استخوان جناغ سینه مفصلی نیمه متحرک است که در آن دنده ها در صورت به وجود آودن ضربه ای ناگهانی به قفسه ی سینه کمی حرکت می کنند و نمی شکنند.

3.       مفصل های متحرک : در این مفصل ها بین دو استخوان فاصله کمی وجود دارد که آن را حفره مفصلی می نامند. در این مفاصل سطح مفصلی دو استخوان را کیسه های مفصلی در بر گرفته.در درون کیسه ی مفصلی مایع مفصلی برای کاهش اصطکاک و کاهش تحلیل رفتن بافت استخوان ها وجود دارد همچنین سطوح مفصلی دو استخوان نیز با غضروف مفصلی برای کاهش از بین رفتن استخوان در اثر اصطکاک بین آن ها پوشیده شده است.در این مفصل ها بافت های پیوندی محکمی دو استخوان را هم در درون کیسه ی مفصلی و هم بیرون آن به هم وصل می کنند ، به این بافت ها رباط می گویند.یکی از مهمتری مفصل های متحرک بدن مفصل ران است.

 صدا های غیر آدی مفاصل شانه : شنیدن صداهای غیرعادی در مفاصل شانه هنگام حرکت ، علامت نوعی بیماری است : آرتروز مفصلی موسوم به استئوآرتریتاست.

غضروف ها( Cartilage)

غضروف بافت پیوندی نیمه جامد است که از مزانشیم جنینی منشا می‌گیرد. سلولهای سازنده غضروف کندروسیت نام دارند. کندروسیتها ماتریکس غضروف را می‌سازند. ماده زمینه‌ای ماتریکس حاوی مقدار زیادی آب (تا ۷۰٪). گلیکوزآمینوگلیکان ها (کندروئیتین سولفات و اسید هیالورونیک) و گلیکوپروتئینها می‌باشد. در این ماده زمینه‌ای الیاف (کلاژن و الاستین) قرار دارند.غضروف یا بخشی از یک اندام مانند تیغه بینی، حنجره، نای و لاله گوش را می‌سازد یا انتهاهای استخوانها را در یک مفصل متحرک میپوشاند. استخوانها داشتن حرکتی آسان بر روی یکدیگر را مدیون غضروفهای سالم هستند. وظیفه دیگر غضروفهای مفصلی جذب شوک در طی حرکات فیزیکی میباشد.به طور کلی با توجه به غالب بودن نوع رشته شرکت کننده در ساختمان ماتریکس غضروف ، در بدن سه نوع غضروف داریم:

1.       غضروف فیبرو (Fibro cartilage) مانند دیسک بین مهره‌های کمر.

2.       غضروف ارتجاعی (Elastic cartilage) مانند لاله گوش.

3.       غضروف شفاف (Hyaline Cartilage) مانند غضروف مفصلی.

1.       غضروف شفاف (Hyaline Cartilage) : این نوع غضروف در حالت تازه و بدون رنگ آمیزی به رنگ سفید مایل به آبی و شفاف در دیواره مجاری تنفسی ، بینی ، محل اتصال دنده‌ها به جناغ ، سر استخوان دراز  و در محل مفصل دیده می‌شود.در دوره جنینی ، قالب اولیه استخوانهای دراز و کوتاه از نوع غضروف شفاف است.

2.       غضروف ارتجاعی (Elastic cartilage) : این نوع غضروفبسیار انعطاف پذیرتر از غضروف شفاف است. و در حالت تازه به رنگ مایل به زرد دیده می‌شود. رنگ و خاصیت ارتجاعی این غضروف ، ناشی از وجود الیاف الاستیک فراوان در ماتریکس آن می‌باشد. این نوع غضروف بطور محدود در ساختمان لاله گوش دیواره قسمتی از مجرای شنوایی خارجی و اپیگلوت و به کار رفته است. غضروف الاستیک ، سلولهایی شبیه غضروف شفاف دارد. ولی ماتریکس آن به علت داشتن الیاف الاستیک فراوان ، از ماتریکس غضروف شفاف متفاوت است.

3.       غضروف فیبرو (Fibro cartilage) : غضروف فیبرو یا رشته‌ای ، ترکیبی از غضروف و بافت همبند متراکم هستند. در این نوع غضروف سلول ها همه مشخصات سلولهای غضروفی را دارا می‌باشند و به صورت ردیف در حد فاصل رشته‌های کلاژن قرار گرفته‌اند. این غضروف در ساختمان دیسک بین مهره‌ای و برخی تاندونها که فشار زیادی را باید تحمل کنند، بکار رفته است. تغییر تدریجی از بافت همبند متراکم به غضروف فیبرو در جاهایی که غضروف فیبرو دیده می‌شود، به خوبی قابل مشاهده است.

رشد غضروف ها به دو صورت زیر انجام می گیرد :

·      رشد سطحی (Appositional growth) : در این طریق ، کندروبلاستهای مشتق از لایه کندروژنیک پری کندریوم ، با ترشح ماتریکس غضروفی و محصور شدن در آن باعث افزایش تعداد کندروسیت ها و رشد توده غضروفی در ناحیه سطحی می‌شوند.

·      رشد بینابینی (Interstitial growth) : در این روش ، سلولهای حاصل از تقسیم میتوزی کندروسیت های عمقی و ترشح ماتریکسی توسط آنها باعث افزایش حجم غضروف از درون می‌گردد.

ماهیچه ها (Muscle)

اعضایی که در بدن ایجاد حرکت می کنند، ماهیچه نام دارند.تقریبا نصف وزن بدن را ماهیچه ها تشکیل می دهند همچنین عمده ی ماهیچه ها از آب است.

 حرکت یکی از کارهای مهم بدن است که با همکاری استخوانها و ماهیچه ها انجام می شود. ماهیچه ها به استخوانها تکیه می دهند و به علت خاصیت انقباض و انبساط خود می توانند مفاصل را خم و راست کنند و باعث حرکت استخوان ها شوند. به این ترتیب انسان می تواند تمام و یا قسمتی از بدن خود را حرکت دهد، یعنی کارهایی مثل ایستادن، نشستن، راه رفتن و غیره را انجام دهد.

سه نوع ماهیچه وجود دارد:

1.       ماهیچه ی مخطط یا اسکلتی(Cardiac muscle cell)،(The skeletal muscle): این نوع ماهیچه باعث حرکت استخوان ها و در نتیجه حرکت بدن می شود. این نوع ماهیچه همانند نیروی محرک در اهرم بازو های محرک و تکیه گاه ها را که همان استخوان ها هستند،به حرکت در می آورد و همچنین وضعیت های مختلف در بدن مثل حالت ایستاده ، نشسته و خوابیده را به وجود می آورد. و بالاخره ماهیچه صاف که درجدار معده، روده ها، رگها، و غیره قرار دارد و باعث حرکات مخصوص آنها می شود.

2.       ماهیچه صاف(The smooth muscle)،(Smooth muscle cell) : ماهیچه صاف دوکی شکل است و درجدار معده، روده ها، رگها، و غیره قرار دارد و باعث حرکات مخصوص آنها می شود. ماهیچه صاف از نظر عملکرد غیر ارادی است و فعالیت آن را عوامل خارجی کنترل می‌کنند در حالی که عملکرد ماهیچه مخطط ارادی و قابل کنترل است.

3.       ماهیچه قلب (Cardiac muscle cell)،( Heart muscle) : که فقط یکی است و با حرکات مخصوص مانند تلمبه کار می کند و خون را در رگها به جریان می اندازد.

هر ماهیچه از چند رشته یا فیبر ساخته شده است که واحد ساختاری ماهیچه‌ها است. هر فیبر ، علاوه بر ویژگیهای سلول بدن ، فیبریل نیز دارد. فیبریل ها از فیلامنت ها ساخته شده‌اند. فیبرهای عضله صاف معمولا 2 تا 5 میکرومتر قطر داشته و فقط 20 تا 500 میکرون طول دارند. در حالی که فیبرهای عضلات اسکلتی قطری تا 20 برابر داشته و طولشان تا چندین هزار برابر می‌رسد.

 در بدن انسان حدود چهارصدو پنجاه ماهیچه وجود دارد. از این چهارصد و پنجاه ماهیچه ی بدن مهمترین آن ها در سه گروه زیر عبارتند از :

 الف) ماهیچه های مهم اندام های فوقانی :

·        ماهیچه پیشانی ، که در ناحیه پیشانی است.

·        ماهیچه پس سری ، که در پشت سر قرار گرفته است.

·        ماهیچه های حلقوی چشم ، که در ناحیه چشم ها هستند.

·        ماهیچه ماضغه ، که در جلوی گوش است و باعث بسته شدن دهان می شود و در جویدن غذا نیز موثر است.

·        ماهیچه حلقوی لب.

·        ماهیچه های بالا برنده لب فوقانی.

·        پایین برنده لب تحتانی.

·        ماهیچه مربع چانه ، که در جلوی چانه قرار دارد.

·        ماهیچه گیجگاهی ، که در ناحیه گیجگاه ، یعنی در جلو و بالای گوش است. تغییر قیافه انسان در حالت خندیدن ، اخم کردن و غیره با انقباض این ماهیچه صورت می گیرد.

·        ماهیچه دو بطنی ، که فک پایین را به طرف پایین می برد و باعث باز شدن دهان می شود.

·        ماهیچه پس گردن ، که سر را به حالت قائم نگاه می دارد و به عقب می برد.

·        ماهیچه جناغی ، که در جلو و طرفین گردن است و در بازدم عمیق به کار می رود.

·        ماهیچه اسکالن ، که در پشت و طرفین گردن است و در بازدم عمیق به کار می رود.

·        ماهیچه دلتوئید ، که مثلثی شکل و شبیه حرف یونانی دلتا است.این ماهیچه در شانه قرار دارد و بازو را از پهلو بلند می کند.

·         ماهیچه مدور زیر بغل ، این ماهیچه بازو را از حالت بلند شده به پایین می آورد.

·        ماهیچه دو سر بازو در پایین ، این ماهیچه مانند ماهیچه های دیگر یک سر دارد ولی در بالا دو شاخه می شود و به همین علت دو سر نام دارد.این ماهیچه در قسمت جلوی بازو قرار دارد و ساعد را روی بازو خم می کند.

·        ماهیچه سه سر بازو که در پشت بازو قرار دارد و در قسمت بالا دارای سه سر است. این ماهیچه ساعد را از حالت خم شده در آورده و در امتداد بازو قرار می دهد.

·        ماهیچه خم کننده دست ، که در قسمت جلوی ساعد قرار دارد و دست را به طرف ساعد خم می کند.

·        ماهیچه خم کننده انگشتان ، که در قسمت جلوی ساعد قرار گرفته و انگشتان را به طرف کف دست هم می کند.

·        ماهیچه باز کننده انگشتان ، این ماهیچه در قسمت عقب ساعد قرار گرفته و انگشتان را از حالت خم شده باز می کند.

ب) ماهیچه های مهم اندام های میانی :

·      ماهیچه سینه ای بزرگ که در قسمت جلوی سینه قرار دارد و بازو را به طرف داخل می برد.این ماهیچه ، همان طور که از نام آن پیداست ، یکی از ماهیچه های بزرگ بدن انسان است.

·      ماهیچه دندانه ای بزرگ ، که بین دنده هاست.این ماهیچه دنده ها را بالا می برد و برای تنفس به کار می رود.

·      ماهیچه های مورب بزرگ و مورب کوچک دیواره شکم که در بازدم عمیق به کار می روند.

·      ماهیچه های روی دنده ای و بین دنده ای که در تنفس به کار می روند.

·      ماهیچه راست بزرگ شکمی ، که در دیواره شکم ، کنار خط وسط ، از بالا به پایین کشیده شده است و در بازدم عمیق به کار می رود. اگر شکم خود را سفت کنید ، در قسمت جلو شکم ، می توانید این ماهیچه را لمس کنید.

·      ماهیچه ذوزنقه ، که شانه را بلند می کند و سر را به عقب می کشد.این ماهیچه ، همان طور که از نام آن پیداست ، ذوزنقه ای شکل است.

ج) ماهیچه های مهم اندام های تحتانی :

·      در ناحیه لگن ماهیچه های سرینی بزرگ ، سرینی متوسط و سرینی کوچک قرار دارند و برجستگی باسن به علت وجود آنهاست.این ماهیچه ها ران را از حالت خم شده به حالت مستقیم در می آوردند.یعنی ، در امتداد تنه قرار می دهند و در ایستادن و راه رفتن موثر هستند.

دیده اید که آمپولهای داخل عضله ای را در باسن تزریق می کنند.علت این است که ماهیچه سرینی بزرگ ، همان طورکه از اسمش پیداست ، واقعاً بزرگ است ، لذا تزریق دارو در آن درد کمتری ایجاد می کند. آمپولهایی را که دردناک نیستند معمولاً در ماهیچه های دلتوئید و سه سر بازو تزریق می کنند.

·      ماهیچه چهار سر ران که در جلوی ران قرار دارد.این ماهیچه که خیلی قوی و بزرگ است ، در قسمت پایین یک سر و در قسمت بالا چهار سر دارد که هر چهار سر به تنهایی ماهیچه بزرگی محسوب می شود.این ماهیچه ، زانو را از حالت خم شده خارج می کند و ساق پا را در امتداد ران قرار می دهد.در کودکان معمولاً آمپولهای داخل عضله ای را به جای باسن ، در قسمت جلوی ران ، در این ماهیچه تزریق می کنند.

گرفتگی عضلات : گرفتگی عضلات یکی از عکس‌العمل‌های حفاظتی و طبیعی بدن نسبت به مشکلاتی است که در ماهیچه یا رشته‌های عصبی اطراف آن پیش آمده است. گرفتگی پشت ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند. معمولا حرکات ناگهانی نامناسب ممکن است باعث کشش‌های شدید در بافت ماهیچه‌ای و عصبی این قسمت شده و درد و ناراحتی برای ما ایجاد کند. گرفتگی عضلات پشت گاهی هم می‌تواند نشانه‌ای از وجود صدمات و مشکلات در قسمت‌های درونی خود ستون فقرات مثل مهره‌ها یا دیسک‌ها و زردپی‌ها (رشته‌های پیوندی که مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند) باشد.